Okul Çağı Çocuklarında Duruş Bozukluğu ve Skolyoz Ayrımı: Ebeveynler İçin Bilimsel Rehber
Okul Çağı Çocuklarında Duruş Bozukluğu
Kış aylarının gelmesi ve okul temposunun yoğunlaşmasıyla birlikte, çocukların masa başında geçirdikleri süre artmakta, fiziksel aktiviteler ise azalmaktadır. Bu dönemde ebeveynlerin en sık gözlemlediği durumlardan biri, çocukların çalışma masasında, tablet başında veya yürürken sergiledikleri “kötü duruş” pozisyonlarıdır.
Ancak tıbbi literatürde, ebeveynlerin “duruş bozukluğu” (postüral bozukluk) olarak adlandırdığı durum ile kalıcı bir omurga deformitesi olan “Skolyoz” (omurga eğriliği) birbirinden tamamen farklı tablolardır. Bu yazıda, okul çağı çocuklarında omurga sağlığını tehdit eden faktörleri ve masum bir duruş bozukluğunun yapısal bir sorundan nasıl ayırt edilebileceğini ele alacağız.
Duruş Bozukluğu (Postüral Kifoz) Nedir?
Halk arasında “kamburluk” olarak da bilinen ve özellikle ergenlik dönemindeki çocuklarda sıkça rastlanan öne doğru eğilme durumu, çoğu zaman omurganın yapısal bir bozukluğu değil, “postüral” yani duruş kaynaklı bir sorundur.
Postüral bozukluklarda, çocuğun omurgasında kalıcı bir kemik deformitesi bulunmaz. Genellikle zayıf sırt kasları, yanlış oturma alışkanlıkları, teknolojik cihazların aşırı kullanımı ve psikolojik faktörler (içe kapanıklık, boyun hızlı uzaması sonucu saklanma isteği) etkili olur.
Ayırt Edici Özellik: Çocuğa “dik dur” komutu verildiğinde, çocuk omurgasını tamamen düzeltebiliyor ve dik bir pozisyon alabiliyorsa, bu durum genellikle postüral (alışkanlığa bağlı) bir sorundur.
Yapısal Skolyoz ve Belirtileri
Skolyoz ise omurganın sağa veya sola doğru eğilmesi ve aynı zamanda kendi ekseni etrafında dönmesiyle karakterize, üç boyutlu ve yapısal bir bozukluktur. Duruş bozukluğunun aksine, skolyozda çocuk istese de omurgasını tamamen düzeltemez.
Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda (10-15 yaş aralığı) görülen Adolesan İdiyopatik Skolyoz, başlangıçta ağrı yapmadığı için sessizce ilerleyebilir. Bu nedenle ebeveyn gözlemi hayati önem taşır.
Okul çağı çocuklarında duruş bozukluğu için Dikkat Edilmesi Gereken “Kırmızı Bayrak” Bulguları:
- Shoulder Asymmetry: Bir omzun diğerinden daha yukarıda durması.
- Bel Kıvrımı Farklılığı: Belin bir tarafındaki kavisin diğer tarafa göre daha düz veya çukur olması.
- Scapular Process: Sırttan bakıldığında bir kürek kemiğinin diğerine göre daha dışarıda veya yukarıda görünmesi.
- Body Shift: Çocuğun gövdesinin leğen kemiğine göre sağa veya sola kaymış gibi durması.
Okul Döneminde Omurgayı Zorlayan Çevresel Faktörler-Okul Çağı Çocuklarında Duruş Bozukluğu
Çocuğun genetik yapısında bir hastalık olmasa bile, çevresel faktörler kas iskelet sistemi ağrılarına ve duruş bozukluklarına zemin hazırlayabilir.
1. Ağır Okul Çantaları: Yapılan biyomekanik çalışmalar, bir okul çantasının ağırlığının çocuğun vücut ağırlığının %10-15’ini geçmemesi gerektiğini göstermektedir. Tek omuzda taşınan ağır çantalar, vücudun denge merkezini bozarak omurgayı yana doğru eğilmeye zorlar. Bu durum skolyaza neden olmasa da, ciddi kas spazmlarına ve asimetrik duruşa yol açabilir.
2. Masa ve Sandalye Ergonomisi: Evde ders çalışılan alanın çocuğun boyuna uygun olmaması, ayakların yere tam basmaması veya ekranın göz hizasında olmaması, omurganın doğal “S” kıvrımını bozarak boyun düzleşmesi ve sırt ağrılarını tetikler.
3. “Text Neck” (Teknoloji Boynu) Sendromu: Akıllı telefon veya tablet kullanırken başın sürekli öne eğik tutulması, boyun omurlarına binen yükü 5-6 katına kadar çıkarabilir. Bu durum, gelişim çağındaki çocuklarda erken dönemde boyun fıtığı zeminini ve duruş bozukluklarını oluşturabilir.
Okul çağı çocuklarında duruş bozukluğu için Ne Zaman Bir Uzmana Başvurulmalı?
- Çocuğun kıyafetleri üzerinde sürekli bir asimetri fark ediliyorsa (bir paçanın daha uzun gelmesi, yakanın kayması),
- Öne eğildiğinde sırtın bir tarafında hörgüç benzeri bir tümseklik oluşuyorsa (Adam’s Testi),
- Sık sık sırt ve bel ağrısı şikayeti varsa,
- Ailede (anne, baba veya kardeşlerde) bilinen bir skolyoz öyküsü varsa,
Vakit kaybetmeden bir omurga cerrahisi veya ortopedi uzmanına başvurulması ve gerekli radyolojik görüntülemelerin yapılması önerilmektedir. Unutulmamalıdır ki; büyüme çağında yakalanan eğrilikler, cerrahi dışı yöntemlerle veya basit takiplerle kontrol altına alınabilirken, geç kalınan vakalarda tedavi süreci karmaşıklaşmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Ağır çanta taşımak çocukta kalıcı skolyoz yapar mı? Tıbbi literatüre göre ağır çanta taşımak doğrudan yapısal skolyaza (kemik eğriliğine) neden olmaz. Skolyoz daha çok genetik ve yapısal nedenlerle oluşur. Ancak ağır ve yanlış çanta kullanımı, duruş bozukluklarına (postüral bozukluk), kas ağrılarına ve geçici omurga eğriliklerine yol açabilir.
2. Yüzme sporu skolyozu tamamen düzeltir mi? Yüzme, sırt kaslarını güçlendirdiği ve omurgaya binen yerçekimi yükünü azalttığı için omurga sağlığı açısından en yararlı sporlardan biridir. Duruş bozukluklarını düzeltmede çok etkilidir. Ancak yapısal ve ilerlemiş bir skolyoz eğriliğini tek başına tamamen düzeltmesi beklenemez; tedaviye destekleyici bir aktivite olarak önerilir.
3. Skolyoz her zaman ağrı yapar mı? Hayır, özellikle çocukluk ve ergenlik çağında görülen skolyoz vakalarının büyük bir kısmı ağrısız seyreder. Bu durum hastalığın sinsi ilerlemesine neden olabilir. Ağrı genellikle erişkin dönemde veya eğrilik çok ilerlediğinde ortaya çıkar. Bu yüzden ağrı olmasa bile fiziksel asimetriler dikkate alınmalıdır.
4. Duruş bozukluğu korse ile düzelir mi? Piyasada satılan hazır “duruş korseleri”, kasları tembelleştirebileceği için uzman hekim önerisi olmadan kullanılmamalıdır. Postüral (duruş) bozukluklarında öncelikli tedavi egzersiz ve ergonomik düzenlemelerdir. Medikal korseler ise sadece yapısal skolyoz tanısı alan hastalarda, doktorun belirlediği ölçü ve sürelerde kullanılır.
