Skolyoz
“Skolyoz nedir?” sorusu özellikle bu hastalığı yaşayanlar ya da yakınları bu hastalıktan muzdarip olanlar tarafından merak edilir. Omurganın düzgün bir şekle sahip olmadığı ve yana doğru eğri bir görünüm sergilediği hastalık, skolyoz olarak adlandırılır. Eğriliğin görüntüsü kimi hastalarda S kimilerinde ise C harfine benzer. Bu eğrilik nedeniyle hasta kötü bir duruşa sahiptir. Ayrıca omuz ve kalça arasında bir asimetri de söz konusudur.
Skolyoz genellikle çocukluk ya da ergenlik döneminde görülebilir. Bu dönemlerde herhangi bir duruş bozukluğu olmamasına rağmen yetişkinlik döneminde de skolyozu ortaya çıkan hastalar vardır. Hastalığın seviyesi de her hastada aynı değildir. Bazı hastalar sadece fizik tedaviyle skolyozun yol açtığı duruş bozukluğundan kurtulur. Ancak bazen ilerlemiş vakalarda skolyoz tedavisi için ameliyat gerekir.
Skolyoz hastalarında omurga genellikle 10 derece ya da üzerinde olacak şekilde eğrilir. Söz konusu eğriliğe bağlı olarak majör ve minör ayrımı yapmak mümkündür. Ayrıca apeks yani tepe bölgesinin seviyesine göre de skolyozun durumu değerlendirilmektedir. Örneğin apeks boyundaysa servikal skolyoz söz konusudur. Lomber skolyoz bel bölgesindedir. Torokal skolyoz ise sırtta yer alır. Ayrıca hem belde hem sırtta olan torakolomber skolyoz da vardır.
Skolyozu daha iyi anlamak için hastalığa ilişkin istatistiklere de bakmak gerekir. Yapılan araştırmalar hastalığın okul çağındaki çocukların %2 ila 3’lük bir kısmında ortaya çıktığını gösterir. En yaygın olarak hastalığın ortaya çıktığı yaş aralığı ise 10-15’tir. Hastalığın görülme sıklığında cinsiyet eksenli bir farklılık da vardır. Kız çocuklarında 8 kat daha fazla skolyoz görülür.
Skolyoz erken teşhisle önlenebilen bir rahatsızlıktır. Erken teşhis döneminde egzersiz ve fizik tedaviyle hastalığın üstesinden gelinebilir. Bu nedenle çocukların ebeveynleri tarafından gözlemlenmesi ve bir duruş bozukluğu fark edildiğinde konunun uzmanı bir hekime başvurulması önemlidir.
Skolyoz Dereceleri Nelerdir?
Skolyoz belirtileri ile hekime başvurduğunuzda hastalığın derecesini tespit etmeye yönelik çalışmalar yapılır. Hastalık eğer gerekli tedavi yapılmazsa ilerleyebilir. Bazı hastalarda ilerleme olmasa da hastalık ömür boyu devam eder. Skolyozda ilerlemenin anlaşılması için hekiminiz sizi muayene eder. Örneğin normalda 20 derece olan eğrilikte 5 derece ve üzeri artış varsa bu durum ilerleme olarak kabul edilir. Eğer normalde 20 derecenin altında bir eğrilik söz konusuysa ilerlemenin varlığından söz edilebilmesi, en az 10 derecelik bir artışa bağlıdır.
Hastalığının ilerleme ihtimali bazı durumlarda daha yüksektir. Çift eğrilik sorunu yaşayan hastalarda ilerleme vakalarıyla daha sık karşılaşılır. Sırt bölgesinde eğrilik olan hastaların da bu durumla karşılaşma ihtimali daha yüksektir. Yüksek eğrilik tanısı alanlar, kız çocukları ve 10 yaşından önce skolyoz teşhisi konan hastalar da ilerleme yönüyle risk altındadır. Eğer hastanın 30 dereceden daha az bir eğriliği varsa ilerleme ihtimali zayıftır.
Skolyoz tedavi süreci planlanmadan evvel hastanın derecesi tespit edilir. Çeşitli görüntüleme teknikleri ile skolyoz dereceleri tespiti yapılır. 10 dereceden daha az olan eğrilik spinal asimetridir. Sağlık açısından herhangi bir olumsuzluğa sebebiyet vermeyen böyle bir durumda hastanın belli aralıklarla muayene edilmesi yeterlidir. Bu sayede hastalıkta ilerleme olup olmadığı anlaşılır.
Orta seviye skolyoz olarak adlandırılan durum 20 ila 40 derece olan eğriliklerdir. Genellikle ergenlik döneminde söz konusu derecelerdeki eğrilik ortaya çıkabilir. İleri seviyede kabul edilmeyen 20 ila 40 derece arasındaki eğriliklerde çoğu zaman korse kullanımı ve egzersiz yeterli olur.
40 derecedeki eğrilikler ileri seviye olarak kabul edilir. Ancak 40 derece skolyoz görüntüsü de cerrahi bir müdahale için uygun olmayabilir. Eğer bel bölgesinde 40 derece eğrilik varsa böyle bir durumda cerrahi müdahale yapılması uygundur. Sırtaki eğriliklerde açının 45-50 derece olması hâlinde cerrahi tedavi yapılır.
Tüm bu bilgilere göre hafiften çok şiddetliye kadar skolyozu şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:
- Hafif skolyoz vakalarında eğriliğin derecesi 10 ila 25 derece arasındadır.
- 25-40 derece arasındaki eğrilik orta skolyoz olarak tanımlanabilir.
- Şiddetli skolyoz için eğrilik derecesinin 40 derecenin üzerinde olması gerekir.
- Çok şiddetli skolyoz vakaları 80 derece ve üzeri eğriliklerde söz konusudur.
Skolyoz Nedenleri Nelerdir?
“Skolyoz neden olur?” sorusuna yanıt arayan pek çok kişi vardır. Hastalığın nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Hastalığın nedenini bazen tespit etmek mümkün değildir. Birçok hastanın durumu idiyopatik skolyoz olarak değerlendirilir.
- Genetik faktörler hastalığın nedenlerinden biridir. Ancak genellikle genetik faktörlere çeşitli dış etkenler de eşlik eder. Bazı skolyoz hastalarının aile büyüklerinde de aynı hastalık vardır. Eğer sizin de aile büyüklerinizde bu sorun varsa hekim kontrollerini aksatmamalısınız. Bu sayede erken teşhisle hastalığı ilerlemeden tedavi etmek mümkün olur.
- Serebral palsi hastalarının birçoğunda skolyoz vardır.
- Kas distrofisi nedeniyle skolyoz gelişmesi mümkündür. Omurganın yapısını olumsuz etkileyen kas distrofisi eğri bir omurga görünümüne sebep olur.
- Anne karnındaki gelişim sorunlarından kaynaklı olarak gelişen skolyozlar, konjenital skolyozlardır.
- Omurgada gelişen bazı enfeksiyonlar nedeniyle şekil bozukluğu yaşanabilir.
- Omurgada ortaya çıkan tümörler zaman içerisinde sinir köklerine baskı yaparak eğriliğe sebebiyet verir.
- Marfan sendromu kalıtsal bir hastalıktır. İskelet sistemi üzerinde olumsuz etkileri olan bu hastalık nedeniyle skolyoz görülebilir.
- Down sendromlu bireylerde skolyoz görülmesi yaygın bir durumdur.
- Hastanın omurilik bölgesinde meydana gelen yaralanmalar nedeniyle hastalığın ortaya çıkma ihtimali vardır.
- Çeşitli kas ve sinir hastalıkları sebebiyle de omurgada eğrilik olabilir.
Skolyoz Nasıl Teşhis Edilir?
“Skolyoz nasıl anlaşılır?” sorusuna yanıt ararken ilk olarak hastanın ve yakın çevresindekilerin belirtileri görmesi gerekir. Skolyoz belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Skolyoz omurga eğriliği durumunda omuzlarda eşit olmayan bir görüntü vardır. Eğrilik sonucunda biri yukarıda biri aşağıda bir omuz görüntüsü ortaya çıkar. Fotoğraflardaki duruşunuzdan ya da aynadaki yansımanızdan bunu kolayca anlayabilirsiniz.
- Kürek kemiğinin dışarı çıkmış görüntüsünden de hastalığı teşhis etmeniz mümkündür.
- Omurga S veya C şeklini aldığı için pelvisin üzerinde başın tam olarak ortalanmaması da sorunlardan biridir. Eğrilik omurganın yapısını bozarak başın bir yana kaymasına yol açar.
- Skolyoz vakalarında kalçada eşitsizlik meydana gelir. Kalçadaki asimetrik görüntü günlük hayata olumsuz biçimde yansır.
- Hasta sürekli bir yöne eğiliyormuş gibi durur.
- Kalça kemiğindeki dengenin bozulmasından kaynaklı olarak bacak uzunlukları eşit değilmiş gibi görünür.
- İleri derecede eğriliğin olduğu vakalarda hastalarda cilt lekeleri vardır.
- Eğrilikler ilerlemeye devam ettikçe hastada boy kaybı görülür
Bu belirtilerden biri ya da birkaçı sizde varsa hemen hekiminizle görüşün. Hekiminiz sizden tıbbi ve genetik geçmişinizi öğrenir. “Skolyoza hangi bölüm bakar?” sorusuna yanıt bulmak da bu noktada önemlidir. Skolyoz genellikle ortopedi uzmanları tarafından tedavi edilir. Hastanın yaşına eğrilik derecesine göre uygulanacak tedavi değişir. Çeşitli görüntüleme teknikleri ile hekim skolyozun derecesine karar verir.
Teşhis için kullanılan yöntemlerden biri Cobb açısıdır. Eğilme nereden başlıyorsa o bölgenin üst sınırına bir çizgi çizilir. Ayrıca eğilmenin sona erdiği alt noktaya da bir çizgi çizilir. Bu çizgilere indirilen dikmelerle açı belirlenir.
Skolyoz Nasıl Tedavi Edilir?
Hafif skolyoz ve ileri seviye vakalarda uygulanacak tedavi yöntemi değişebilir. Bazı durumlarda farklı tedavi biçimleri bir arada uygulanır. Yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri korse tedavisi şeklindedir. Skolyoz tedavi seçeneklerinden biri de fizik tedavi olarak ifade edilebilir. Kayropraktik bakım ile tedavi edilen hastalar da vardır.
Korse kullanımı hastalığı iyileştirici etki yapmaz. Ancak eğriliğin daha kötü duruma gitmemesi için kullanılmasında fayda vardır. “Skolyoz ağrı yapar mı?” diye merak eden hastalar da vardır. Hastalık ağrıya sebebiyet verebilir. “Skolyoz ağrısı nasıl geçer?” noktasında ağrı kesici kullanılabilir. Bel ağrısı, sırt ağrısı gibi durumlar söz konusu olduğunda doktorunuz ağrının şiddetine göre size ağrı kesici yazar.
10 derece skolyoz görüntüsü olan hastalarda 20 dereceye kadar takip önerilir. Eğer 20 derecenin üzerinde bir eğrilik olursa korse ve egzersiz tedavisi uygulanır. Çocuklarda 15 derecenin altındaki eğriliklerin takip edilmesi daha yaygındır. 15-20 derece seviyesinde bir eğrilik varsa egzersiz hareketleri verilir. Çocuklarda eğrilik derecesi 25 dereceden fazlaysa egzersiz programı yoğunlaştırılır.
Skolyoz ameliyatı da alternatifler arasındadır. Skolyoz tedavisi cerrahi tekniklerle yapılabilir. Cerrahi teknikler omurga füzyonu ve ipli skolyoz şeklindedir. Hekimin gerekli görmesi hâlinde füzyonlu ya da füzyonsuz ameliyat yapılması mümkündür.
Skolyozun tedavi edilmemesi ve ilerlemesi hâlinde göğüs kafesine baskı yapması mümkündür. Göğüs kafesinizde zamanla oluşan darlık özellikle çocukluk döneminde sakıncalıdır. Çocuklarda göğüs kafesindeki daralmaya bağlı olarak akciğerlerde gelişim geriliği olabilir. Hatta bu durum bazen yaşamı tehdit edebilir.
Skolyoz Ameliyatı Nasıl Yapılır?
“Skolyoz nasıl düzelir?” sorusuna yanıt arayanların karşısına çıkan tek seçenek bazen ameliyattır. Ameliyat genellikle 50 derecenin üzerindeki eğriliklerde tercih edilir. Hasta eğer cerrahi olmayan yöntemlerle iyileşmiyorsa ameliyatla eğrilik giderilir.
Ameliyatın farklı biçimlerde yapılması mümkündür. Arkadan vidalama ve dondurma ameliyat seçenekleri arasındadır. Bir diğer ameliyat seçeneği ise önden vidalama ve dondurmadır. Bu tür operasyonlarda hasta 3 ila 7 gün arasında hastanede kalır.
Son zamanlarda popülerleşen tedavi seçeneklerinden biri ipli skolyoz ameliyatıdır. Endoskopik yöntemle yapılan bu ameliyat sırasında tek taraflı vidalama yapılır. İple eğrilik düzelecek şekilde omurga gerdirilir. İpli yöntemde dondurma işlemi yoktur. Ameliyat sonrasında erken dönemde %70’e varan oranda düzelme görülür. İlerleyen süreçte hastadaki duruş bozukluğunun tamamen giderilmesi de söz konusu olabilir.
İpli skolyoz ameliyatında göğüs kenarından açılan kesilerle hastaya müdahale yapılır. Kullanılan kameralarla vida yerine yerleştirilir. Bu yöntemin en önemli faydası omurga kemiklerinin dondurulmadan tedavi edilmesidir. Böylece hastada omurga uzaması devam edebilir.
İpli ameliyat yönteminde hasta seçimi oldukça önemlidir. Yetişkin yaşta ya da çok küçük yaşta olan hastalarda bu yöntemin uygulanması çok fazla tercih edilmez. Özellikle omurga boy uzaması devam eden çocuklarda ipli skolyoz ameliyatı yapılır.
Skolyoz Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Skolyoz ameliyat sonrası doktor önerilerine dikkat etmek iyileşme açısından kritiktir. Ameliyatın ardından dikkat edilmesi gerekenlerden biri bakım ve rehabilitasyon sürecini ihmal etmemektir. Çünkü en az ameliyat kadar bakım ve rehabilitasyon da iyileşmeye katkı sunar.
Ameliyatın ardından 2-3 gün süreyle hasta kendi kendine dönmemelidir. Sağlık personellerinin yardımıyla hasta yatağında döndürülür. 2-3 gün içerisinde ameliyat sırasında damardan aktarılan sıvılar çıkarılır. Hastanın yürümesi de fizyoterapist kontrolüyle gerçekleşir. Ameliyatın ardından 3 ila 6 ay süreyle skolyoz korsesi kullanılması gerekir.
Hastaneden çıktıktan sonra herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmak için dikkat edilmesi gerekenler şöyledir:
- Hastanın uzunca bir süre hareketlerini kısıtlı olarak yapması ve yatarak istirahat etmesi önemlidir.
- Ağrılarınızı hafifletmek için doktorunuz tarafından reçete edilen ilaçları kullanmalısınız.
- Dikişlerin olduğu bölgenin bakımı düzenli olarak yapılmalıdır. Aksi takdirde enfeksiyon riski söz konusu olabilir.
- Ani hareketler ve ağır kaldırmak zararlı olabilir.
- İyileşme süresi hastadan hastaya değişiklik gösterir. Genellikle 6 ay sonunda hastalar tamamen iyileşerek günlük hayatına döner.
- Hastanın okula ya da işe dönme süreci 1 ya da 2 ayı bulabilir.
- Herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmamak için doktor kontrollerini aksatmamalısınız.
Skolyoz Ameliyatının Riskleri Nelerdir?
Skolyoz ameliyatı riskleri, her cerrahi operasyonda olabilecek türden sorunlar ve bu operasyona özgü sıkıntılar olarak sınıflandırılabilir. Örneğin kanama ve pıhtı oluşumu gibi riskler skolyoz ameliyatı için de vardır. Enfeksiyon riski de her ameliyatta olduğu gibi mevcuttur.
Omurgada sinir hasarı, bacaklarda his kaybı ve uyuşukluk gibi sorunlar söz konusu olabilir. Bazı hastalarda vidalar ve metal çubuklar düzgün yerleştirilmez ve bu durumdan kaynaklı riskler ortaya çıkar. Böyle bir durumda revizyon ameliyatına ihtiyaç duyulur. Ameliyat sürecinde risk ihtimalini en aza indirmek için hekim tecrübesi son derece önemlidir. Ameliyathane koşullarının uygun olması ise enfeksiyon riskine karşı koruma sağlar.
Gelişen teknoloji sayesinde ameliyatlar daha güvenli bir şekilde yapılır. Yapılan araştırmalar ameliyat sonrasında yüzeysel ve derin enfeksiyon riskinin %2 ila 3 arasında olduğunu gösterir. Hekim tarafından verilen antibiyotiklerle bu risk daha da azalır.
Kemik kaynamama sorunu ise özellikle sağlıksız beslenen ve sigara içen hastalarda görülen bir durumdur. Hekim, hastayı sigara kullanmaması konusunda bilgilendirir. Ayrıca sağlıklı beslenme konusunda da bilgilendirilen hasta, hekimin tavsiyelerine uyarsa kemik kaynamama sorunuyla karşılaşmaz.
Skolyoz Hastaları Yaşamları Boyunca Nelere Dikkat Etmelidir?
Günlük hayatınızda dikkat edeceğiniz bazı detaylar eğriliğin ilerlemesini durdurabilir. Ayrıca ağrıların azaltılması için de belli detaylara dikkat etmekte fayda vardır. “Skolyoza ne iyi gelir?” noktasında en önemli konulardan biri doğru duruş alışkanlıkları kazanmaktır. Skolyoz hastalarının yapmaması gerekenler arasında ağır kaldırmak en başta gelir.
Fizik tedavinin yanı sıra yüzmek, yoga ve pilates gibi aktiviteler yapmak hastalar için olumludur. Otururken sırtınızı destekleyen sandalyeleri tercih etmelisiniz. Özellikle uzun süre oturmanız gereken yerlerde ergonomik tasarıma sahip sandalyeler kullanmaya dikkat edin. Uyku pozisyonu da skolyozu olanlar için önemli bir konudur.
Kemiklerinizi daha dayanıklı hâle getirmek için sağlıklı beslenmeye özen gösterin. D vitamini ve kalsiyum açısından zengin besinler tüketmek, kemik sağlığı açısından faydalıdır.
Skolyoz Egzersizleri Nelerdir?
Skolyoz egzersizleri hastanın duruş bozukluklarını gidermeyi amaçlar. Örneğin pezziball egzersizi skolyoz egzersizleri arasında yer alır. Bu egzersiz sırasında hasta, pilates topuna oturmalıdır. Hasta duvar çubuğu yardımıyla duruşunu düzeltmeye çalışmalıdır. Bir diğer egzersiz seçeneği prone olarak adlandırılır. Prone egzersizinde omuz çekme ve omuz karşı traksiyonu yapılır. Lomber skolyoz söz konusu olduğunda yan yatma egzersizi yapılabilir.
Hastanın evde kendi kendine yapabileceği egzersizler de vardır. Günde 3 defa bu egzersizlerin yapılmasıyla ciddi faydalar elde edilebilir. Kedi deve egzersizi sırasında emekleme pozisyonunda durmak gerekir. Baş aşağıya çevrilirken sırt kamburlaştırılır. Bu şekilde 5 saniye durmak yeterlidir. Ardından başı yukarı çevirin ve sırtınızı aşağı doğru indirin. 5 saniye de böyle bekleyin.
Köprü egzersizi de yapabileceğiniz hareketler arasındadır. Sırt üstü yattıktan sonra dizlerinizi bükün. Ağırlığınızı ayak tabanlarınıza verin ve ardından gövdenizi yukarı doğru kaldırın. 5 saniye bekledikten sonra hareketi tekrarlayın. Hareketi yaparken ellerinizi iki yana koyun.
C skolyoz için lateral fleksiyon yapılabilir. Dizlerinizi bükerek yüz üstü durun ve elleriniz yere temas etsin. Bu pozisyondayken kalçanızı sola ve sağa çevirin. 10 tekrar olacak şekilde hareketi yapın.
Emekleme pozisyonunda dizinizi yere sürterek ilerleyin. İpsilateral germe hareketi de 5-10 saniye süreyle yapılabilir. Emekleme pozisyonunda sağ kolunuzu öne ve sağ bacağınızı arkaya aynı anda uzatın. Aynı hareketi sol kol ve bacak için de yapmalısınız. İpsilateral yürüme ve çapraz germe hareketleri de skolyoz hastaları için faydalıdır. Tüm bu hareketlerin bir antrenör gözetiminde yapılması daha doğru olur.
Skolyoz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Skolyoz nedir?
Omurganın belli bir yöne doğru eğilmesi skolyozdur. Eğilme şekli S ya da C harfini andırır.
Skolyozun sebebi nedir?
Skolyoz sebepsiz olarak ortaya çıkabileceği gibi genetik faktörler, omurga yaralanmaları, kas hastalıkları kaynaklı meydana gelebilir. Anne karnında omurga gelişiminin tamamlanamaması da bu rahatsızlığa yol açabilir.
Skolyoz nasıl anlaşılır?
Skolyozun anlaşılması için hekim tarafından çeşitli değerlendirmeler yapılır. Bu değerlendirmeler sırasında görüntüleme teknikleri kullanılır.
Skolyoz nasıl iyileşir?
Hafif skolyoz hastalarının fizik tedavi ve korse kullanımı ile iyileşmesi mümkün olabilir. Ancak ileri seviyedeki rahatsızlıklarda ameliyat yapılması gerekir. Hastanın durumuna göre farklı ameliyat teknikleri arasından uygun olan seçilir.
Skolyoz ağrısı nereleri etkiler?
Skolyoz hastaları bel, boyun, kalça gibi farklı eklem yerlerinde ağrı hissedebilir.
Skolyoz hastaları hangi sporları yapmalı?
Yüzme, yoga ve pilates gibi sporlar skolyoz hastaları için faydalı olabilir. Ayrıca bazı aerobik hareketleri de hastalığın ilerlemesini önlemek açısından faydalıdır. Ancak tüm hareketlerin kontrollü ve uzman gözetiminde yapılmasında fayda vardır.
Skolyoz için hangi doktora gitmeliyim?
Skolyoz için ortopedi ve travmatoloji uzmanlarına başvurabilirsiniz. Ayrıca omurga cerrahisi konusunda uzman hekimlerden de yardım almanız mümkündür.
Skolyoz 1 yılda ilerler mi?
Skolyozun ilerleme hızı hastalığın derecesine, hastanın yaşına bağlı olarak değişir. İlerleme çocuklarda daha hızlıdır. Ergenlik çağındaki bireylerde de ilerleme daha hızlı olabilir.
